Zoeken
Akkerranden en bloemstroken
Akkerranden en bloemstroken
Kruidenrijke akkerranden en bloemstroken zijn randen met kruiden en bloemen langs een boerenperceel. Ze bestaan in vele vormen en kunnen verschillende doelen dienen. Afhankelijk van het type akker, de omgeving en het doel kun je voor verschillende vormen kiezen. Het aantal akkerranden in Nederland is flink gegroeid, zoals te zien op deze kaart. En dat is niet zonder reden. Steeds meer boeren zien de voordelen: natuurlijke plaagbeheersing, gewasbestuiving, vergroten van biodiversiteit en verbetering van de waterkwaliteit.
Plaagbeheersing en bestuiving
Een belangrijke functie van akkerranden en bloemstroken is natuurlijke plaagbeheersing van de gewassen. Belangrijk is dan om een goede keuze te maken in het zaadmengsel voor de akkerrand. Het is de bedoeling dat natuurlijke vijanden van plaaginsecten worden aangetrokken door bloemsoorten in de stroken, terwijl deze stroken onaantrekkelijk zijn voor insecten die zelf een plaag kunnen vormen. Bij succesvolle akkerranden komen natuurlijke vijanden vaker voor en kan het spuiten met pesticiden worden verminderd. Een andere belangrijke functie van bloeiende stroken is de bestuiving van gewassen. Mengsels van inheemse bloemplanten die speciaal geschikt zijn voor bijen, hommels en zweefvliegen, kunnen bijdragen aan een verbeterde gewasopbrengst door efficiëntere bestuiving. Voor het bestuivingseffect is het belangrijk dat de bloemstrook dichtbij het perceel ligt, bij afstanden van 10 meter tot het perceel is het effect namelijk al gehalveerd. Bij stroken aangelegd voor bestuiving is het daarom te adviseren om smalle randen (van 3 meter) om de gehele akker te doen, in plaats van één brede strook aan een kant. Steeds meer zadenleveranciers leveren nu ook speciaal mengsels voor verschillende types bloem of kruidenrijke akkerranden.
Meerjarige bloemstroken zijn geschikt voor overwintering en voortplanting van plaagbestrijders. Spinnen en bodeminsecten profiteren hiervan. Zij kunnen de stroken gebruiken als overwinterplek en hun eitjes vervolgens in het gewas leggen. Met een hoop luis-etende larven tot gevolg. De rand bestaat niet alleen uit bloeiende bloemen maar ook uit grassoorten. De samenstelling kan onder andere bestaan uit wikke, margriet, korenbloem, dille en hard zwenkgras. Na een aantal jaren krijgen grassen de overhand en hierdoor zijn er minder verschillende bloeiende bloemen.
E zijn meer geschikt voor voedselaanbod in de vorm van nectar en stuifmeel. Bloemen die hier bloeien zijn bijvoorbeeld klaproos, boekweit en zonnebloem. Ook is het beheer van de akkerranden flexibel en ligt het niet vast voor een paar maanden. Deze flexibiliteit maakt het wel arbeidsintensiever omdat opnieuw inzaaien en het verwijderen van onkruid nodig is.
Vergroten biodiversiteit
Bloemstroken zijn bovendien goed om de algemene biodiversiteit op en rondom het bedrijf te vergroten. Een mengsel van verschillende soorten inheemse plantensoorten is aantrekkelijk voor veel verschillende insectensoorten, die op hun beurt weer een voedselbron vormen voor verschillende vogels. Bloemstroken kunnen daarnaast als natuurlijke verbinding tussen natuurgebieden fungeren voor grotere dieren als reeën en hazen. Voor overwinterende vogels kan specifiek een granen of groenbemester mengsel ingezaaid worden.
Voor meerjarige kruidenrijke akkerranden en bloemstroken is het van belang regelmatig te maaien en maaisel af te voeren om de soortensamenstelling te behouden. Door verschraling is er minder kans dat bepaalde soorten gaan domineren en is er dus meer ruimte voor diversiteit.
Bovendien is het voor insecten en vogels belangrijk om niet alles in een keer te maaien, maar gefaseerd maaibeheer toe te passen, waarbij een deel van de vegetatie blijft staan. Insecten kunnen daardoor beter overleven doordat bloemen en kruiden blijven staan. De insecten vormen weer voer voor vogels en de niet gemaaide delen bieden beschutting voor (jonge) vogels en andere diersoorten. Voor weidevogels is het bovendien van belang om zo laat mogelijk in het voorjaar te maaien, zodat de jonge vogels de tijd hebben om uit te vliegen.
Verbetering waterkwaliteit
Een belangrijke bijkomende functie van akkerranden is het verbeteren van de waterkwaliteit. Doordat de akkerrand een buffer vormt tussen de akker en naastgelegen oppervlaktewater, vindt er minder uitspoeling van (chemische) bestrijdingsmiddelen en meststoffen en minder erosie plaats. Een minimale breedte van 3 meter akkerrand kan de drift van bestrijdingsmiddelen voorkomen met 95 %.
Zelf aan de slag
In het rapport Aanleg en onderhoud van akkerranden van het Louis Bolk Instituut, vind je praktische tips om zelf aan de slag te gaan. Daarnaast bestaan er verschillende burger- en boereninitiatieven om de akkerranden te financieren of te faciliteren, bijvoorbeeld bij Bloeiendboerenland (door heel Nederland), Stichting biotoop verbetering (Zuid-Veluwe), Stichting Broez (Twente). Ook kan voor de aanleg van akkerranden subsidie worden verkregen via de regeling van natuur- en landschapsbeheer.
Bronnen:
Bos, M.M., C.J.M. Musters & G.R. de Snoo (2014). De effectiviteit van akkerranden in het vervullen van maatschappelijke diensten. Een overzicht uit wetenschappelijke literatuur en praktijkervaringen. CML report 188, Department Conservation Biology, Institute of Environmental Sciences, Leiden University
Van Rijn, P., Willemse, J., van Alebeek, F.A.N. (2011). FAB en akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing. Brochure LTO FAB2.
Erisman, J. W., Slobbe, R., & Willemse, N. (2019). Biodivers boeren : de meerwaarde van natuur voor het boerenbedrijf. Jan van Arkel.
Frans van Alebeek (2015) Duurzaamheidseffecten van akkerranden
De Oogst van Bloeiend Bedrijf, Louis Bolkinstituut
Van Rijn, P., Willemse, J., van Alebeek, F.A.N. (2011). FAB en akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing. Brochure LTO FAB2.